Μπέρκλεϊ, Τζορτζ

(George Berkeley, Ντάιζερτ, Ιρλανδία 1685 – Οξφόρδη 1753). Ιρλανδός φιλόσοφος. Βαθύτατα ευσεβής και εμπνεόμενος από φιλανθρωπικά αισθήματα, πήγε στην Αμερική για να προσηλυτίσει στον χριστιανισμό τους ιθαγενείς, και έγινε κατόπιν επίσκοπος της αγγλικανικής επισκοπής του Κλόιν της Ιρλανδίας. Τα φιλοσοφικά ενδιαφέροντα του Μ., εχθρού του υλισμού, ξεκινούν ουσιαστικά από την πρόθεσή του να καταπολεμήσει τους άθεους και τους ελεύθερους στοχαστές με τα ίδια τους τα όπλα της φιλοσοφικής κριτικής. Στα έργα του Δοκίμιο για μια νέα θεωρία της όρασης (1709) και Πραγματεία περί των αρχών της ανθρώπινης γνώσης (1710), ο Μ., ξεκινώντας από έναν εμπειρισμό λοκιανής έμπνευσης, αναζητεί τι είναι δυνατό να γνωρίσουμε πέρα από την πραγματικότητα των αισθήσεων. Για να απαντήσει στο ερώτημα αυτό, αναλύει τους ψυχολογικούς μηχανισμούς, καταλήγοντας στη διαπίστωση ότι η πείρα μας αποτελείται μόνο από στοιχειώδεις παραστάσεις, που ονομάζουμε πράγματα ή σώματα μόνο από το γεγονός ότι εμφανίζονται μαζί, ενώ στην πραγματικότητα υπάρχουν μόνο εφόσον μπορούν να είναι αντιληπτά (esse est percipi). Οι ιδέες ή παραστάσεις των πραγμάτων, αν και υπάρχουν στο μυαλό μας, δεν παράγονται από μας, αλλά από τον Θεό, άπειρο πνεύμα, και αντιπροσωπεύουν την αισθητή γλώσσα με την οποία αυτός μιλάει στις ψυχές. Με τον τρόπο αυτόν ο Μ., υπερασπιζόμενος εναντίον των ίδιων των θεϊστών την εξ αποκαλύψεως θρησκεία, φτάνει σε μια νεοπλατωνική αντίληψη του σύμπαντος, συγγενική με εκείνη που πριν από μισό σχεδόν αιώνα είχε υποστηρίξει ο Μαλμπράνς.